نگاهی به واقعه مسجد گوهرشاد در تیرماه 1314

 

نگاهی به واقعه مسجد گوهرشاد در تیرماه 1314

 

 به مناسبت سالگرد واقعه گوهرشاد در تیرماه 1314

 

شناخت شخصیت واقعی و خدمات ارزنده  علمی ، اجتماعی ، فرهنگی و عمرانی مرحوم حضرت آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری رحمة الله علیه ، مستلزم شناخت دقیق دوره تاریخی بسیار سخت و پیچیده سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی ایران و خصوصا مشهد  از سال 1300 تا سال 1345 هجری شمسی می باشد که حادثه مسجد گوهرشاد مشهد درتیرماه سال 1314 هجری شمسی یکی از پیامدهای همان اوضاع نابسامان کشور در طول نزدیک به نیم قرن پس از انقلاب مشروطه می باشد .

مورخین بسیار ، پس از وقوع حادثه مسجد گوهر شاد مشهد و خصوصا پس از انقلاب اسلامی ، در پژوهش های مختلف و متعدد ، این حادثه را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و اقدام به انتشار کتاب های کم حجم و پر حجم بسیار کرده اند و خاصه ، در سال های اخیر ، بسیاری از پایگاه های مجازی در فضای اینترنت ، به این مهم پرداخته اند .

مرحوم فقیه سبزواری به عنوان یکی از عالمان و فقیهان آن دوره و عهده دار مرجعیت و زعامت حوزه علمیه مشهد در بازه زمانی چهل سال ، حاضر و ناظر در صحنه غوغای مسجد گوهرشاد بوده و تلاش بسیار کرده است که از خونریزی مردم بی گناه جلو گیری شود و اکثر مورخین ، از معظم له ، در مقام استناد ، یاد کرده اند .

مرکز بررسی اسناد انقلاب اسلامی ، متن دست نوشته و خاطرات مرحوم فقیه سبزواری از آن حادثه را به عنوان یک سند با ارزش ، به نقل از کتاب " مکارم الاثار " مرحوم معلم حبیب آبادی درپایگاه خود آورده است که در انتهای این فایل ، خواهید دید .

جناب آقای دکتر یوسف متولی حقیقی ، استاد دانشگاه ، پژوهشی پیرامون تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی مشهد ، از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی انجام داده اند که در جلد اول کتاب " تاریخ معاصر مشهد " ، از انقلاب مشروطه تا شهریور 1320 را بررسی و به ابعاد و زوایای گوناگون و تبعات مختلف حادثه گوهرشاد ، از صفحه 277 تا 307 این کتاب پرداخته اند که عینا ، تصویرهمان صفحات ، در این فایل منعکس شده است .

علاقمندان می توانند با مراجعه به این کتاب و کتاب های مشابه تاریخی و جراید و مطبوعات ، وقایع مشهد از سال 1305 تا 1345  ، سال رحلت مرحوم فقیه سبزواری را مطالعه کنند تا با تنگناها و شرائط تلخ و ناگوار سیاسی و اجتماعی دوران چهل ساله حضور و فعالیت نفس گیر و طاقت فرسای مرحوم فقیه سبزواری که به ارائه خدمات ماندگار از سوی آن عالم خدمتگزار در مشهد و شهرهای دیگر و حتی خارج از کشور انجامید ، آشنا شوند .

سید محمد فقیه سبزواری

 

دانلود فایل نوشته های دکتر یوسف متولی در کتاب تاریخ معاصر مشهد و روایت آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری به عنوان شاهد و فعال صحنه 

 

كتابشناسي گزيده واقعه كشف حجاب و قيام مسجد گوهرشاد

 

به مناسبت تاريخي قيام مسجد گوهرشاد و واقعه كشف حجاب اقتضا مي كند گزيده اي از منابع مهم اين وقايع براي علاقمندان به اختصار معرفي شوند...

 

 

 

 

 

لازمه تحقيق و پژوهش در هر امري در وهله اول به آشنايي با منابع و در مرحله بعدي دسترسي به آنها باز مي گردد كه خود بحثي مفصل در روش تحقيق است. به عبارت بهتر با مرور منابع و مأخذ يك نوشته مي توان ارزش و اعتبار كار را به سهولت سنجيد. مناسبت تاريخي قيام مسجد گوهرشاد و واقعه كشف حجاب اقتضا مي كند گزيده اي از منابع مهم اين وقايع براي علاقمندان به اختصار معرفي شوند.
1- تغيير لباس و كشف حجاب به روايت اسناد، تهران، مركز بررسي اسناد تاريخي وزارت اطلاعات، 1378. اين كتاب در دو قسمت مقدمه در نود و چهار صفحه و اسناد در ششصد و هجده صفحه به همراه تصاويري از جريان كشف حجاب در پايان انتشار يافته است. در اين كتاب دويست و هشت سند تاريخي ارزشمند، از روزگار پهلوي اول بازنويسي و به همراه نمونه اي از اصل اسناد ارايه گرديده است.
2- چالش روحانيت با رضاخان، داود اميني، تهران، نشر سياسي، 1382. داود اميني از سندپژوهان مطرح در تاريخ معاصر است كه مقالات و كتاب هاي متعددي را منتشر نموده است، از آن جمله در مورد فدائيان اسلام كه از منابع اصلي است. وي در اين كتاب بر اساس اسناد تاريخي و منابع تحقيق به بررسي علل چالش هاي مرجعيت شيعه با سياست هاي رضاشاه پرداخته است. در پايان كتاب تصوير تعدادي (سي و پنج) سند و عكس تاريخي درج شده است. از جمله اسناد جالب اين كتاب «صورت طلاب مشمول بالفعل حوزه علميه قم در سال 1312» و «صورت اسامي مدرسين كه در سنوات 1308 الي 1314 امتحان مدرسي داده اند» مي باشد.
3- خشونت و فرهنگ (اسناد محرمانه كشف حجاب (1322- 1313)، مديريت پژوهش و آموزش، تهران، سازمان اسناد ملي ايران، 1371. در اين كتاب اسناد روند اجرايي كشف حجاب عمدتاً اسناد وزارت كشور (شامل پانصد و هفتاد و يك سند) از شهرهاي مختلف انتخاب و بازنويسي گرديده است. در پايان كتاب شش قطعه عكس مربوط به موضوع كتاب نيز مندرج است.
4- حكايت كشف حجاب (جلد 2 و 1)، تهران، مؤسسه فرهنگي قدر ولايت، 1381. مؤسسه قدر ولايت در اين كتاب دو جلدي اسناد و خاطراتي از جريان كشف حجاب كه در آثار قبلي انتشار يافته را گردآوري و با مصاحبه هاي جديد به صورت موضوعي تدوين و منتشر نموده است.
5- خواندني هاي مطبوعات در رژيم پيشين در آيينه ي خواندني ها (ايران شناسي)، ويژه نامه ياد، نشريه بنياد تاريخ انقلاب اسلامي، سال هجدهم، شماره هاي 70- 67، بهار- زمستان 1382. در اين مجموعه به همت بنياد تاريخ انقلاب اسلامي، مقالات و خاطرات انتشار يافته پيرامون واقعه مسجد گوهرشاد در مجله هفتگي خواندني ها گردآوري و منتشر شده است. بعد از شهريور 1320 تا سال 1332 كه ديكتاتوري محمدرضاشاهي قدرت گرفت در مطبوعات اين دوره شاهد درج مقالات و مطالب در نقد و بررسي روزگار رضاشاه هستيم كه مطالب گردآوري شده در مجموعه فوق از آن دست است.
6- علما و رژيم رضاشاه (نظري بر عملكرد سياسي- فرهنگي روحانيون در سال هاي 1305 تا 1320)، حميد بصيرت منش، تهران، چاپ و نشر عروج، 1376. اين اثر پژوهش جامع و مستند و معتبري پيرامون وقايع تاريخي و مواضع عُلما در روزگار رضاشاه به حساب مي آيد كه محقق علاوه بر اسناد از منابع كتابخانه اي و كتب خارجي هم بهره گرفته است. در پايان اين اثر ارزشمند مؤلف محترم تصوير بيست سند تاريخي را درج نموده است. بخش مهمي از چالش علما و رژيم رضاشاه به سياست هاي ضد مذهبي رژيم و به ويژه كشف حجاب باز مي گردد.
7- سياست و لباس (گزيده اسناد متحدالشكل شدن البسه 1307- 1318)، به كوشش سيد محمدحسين منظورالاجداد، تهران، سازمان اسناد ملي ايران، 1380. دكتر سيد محمدحسين منظورالاجداد از اساتيد بنام سندشناسي در كتاب فوق بيش از سيصد سند تاريخي را كه بخش مهمي از آن به تغيير لباس زنان و كشف حجاب و لباس روحانيت مربوط مي شود، گردآوري و بازنويسي نموده اند. مؤلف محترم تصريح نموده است اين تعداد حجم اندكي از اسناد اين موضوع است كه به علت عدم فهرست نويسي اسناد شهرستان ها به اين ميزان بسنده شده است.
8- رسايل حجابيه (شصت سال تلاش علمي در برابر بدعت كشف حجاب)، دفتر اول و دفتر دوم، رسول جعفريان، قم، انتشارات دليل ما، 1380. استاد جعفريان از تلاشگران عرصه پژوهش تاريخ و فرهنگ اسلامي كشورمان كه خداوند توفيقاتشان را روزافزون كند در كتاب ارزشمند فوق پس از ذكر مقدمه اي مبسوط بيش از سي رساله حجابيه اي كه توسط علما و فقهاي شيعه در ايران نگاشته شد، گردآوري و منتشر نموده اند. برخي از اين رسايل خود شامل چند رساله هستند. از موارد جالب توجه در اين كتاب تهيه و درج كتاب شناسي حجاب است كه از ضروريات اهل تحقيق به شمار مي رود. استاد جعفريان گزارشي از اين دو جلد كتاب مفصل (1450 صفحه) را با نام داستان حجاب در ايران پيش از انقلاب در دويست و نود صفحه در سال 1383 در مركز اسناد انقلاب اسلامي انتشار داده اند.
9- قيام گوهرشاد، سينا واحد، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، چاپ چهارم 1366. كتاب فوق كه از اولين پژوهش هاي مستند در مورد واقعه مسجد گوهرشاد به حساب مي آيد چاپ اول آن در سال 1359 منتشر شده است. در بخش اول به تحليل و شرح واقعه مسجد گوهرشاد مي پردازد و در بخش دوم خاطرات شاهدان عيني (بيست نفر) واقعه در قالب گفتگو به آنها ضبط و بازنويسي گرديده است.
10- قيام مسجد گوهرشاد به روايت اسناد، تدوين داود قاسمپور، تهران، مركز اسناد انقلاب اسلامي، 1386. اين كتاب در دو بخش و چهار فصل به روايت قيام مسجد گوهرشاد بر اساس اسناد موجود در آرشيو مركز اسناد انقلاب اسلامي مي پردازد. محقق محترم با بهره گيري از اسناد، خاطرات و ساير منابع در بخش اول به عنوان مدخل پژوهشي زمينه ها و چگونگي شكل گيري و سرانجام قيام را بررسي نموده است و در بخش دوم يكصد و هفده سند تاريخي ارايه گرديده است.
11- كشف حجاب، فاطمه حيدريان، تهران، مركز اسناد انقلاب اسلامي، 1379. اين كتاب كه مجلد هفتم از مجموعه دانستني هاي انقلاب اسلامي براي جوانان به حساب مي آيد روايت ساده و رواني را براي مخاطب از جريان كشف حجاب ارايه داده است.
12- كشف حجاب، نشست تخصصي، با حضور مهستي ابوذرجمهري، حوريه سعيدي، مهدي صلاح، عبدالمجيد معاديخواه، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي، 1384. مؤسسه پژوهش هاي سياسي در سلسله نشست هاي تخصصي كه برگزاز نمود در نشست چهارم با حضور صاحب نظران و پژوهشگران به بررسي كشف حجاب پرداخت كه مجموعه سخنراني اين نشست تخصصي در كتاب فوق ارايه شده است.
13- كشف حجاب، زمينه ها، پيامدها و واكنش ها، مهدي صلاح، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي، 1384. كتاب فوق جديدترين پژوهش پيرامون كشف حجاب در ايران است كه محقق با بهره گيري از منابع تجددگرايي و كشف حجاب در دوره ي رضاشاه، زمينه ها و مقدمات اعلام كشف حجاب و چگونگي اجراي آن، سير كشف حجاب در نواحي مختلف ايران، واكنش هاي اجتماعي در برابر كشف حجاب، و سرانجام پيامدهاي كشف حجاب را بررسي نموده است. در كتاب تصاوير از اسناد و عكس هاي منتشرشده در مطبوعات دوره ي پهلوي اول هم درج شده است.
14- مبارزات آيت الله سيد يونس اردبيلي به روايت اسناد و خاطرات، تدوين رحيم نيكبخت، تهران، مركز اسناد انقلاب اسلامي، 1385. آيت الله العظمي سيد يونس اردبيلي متوفي به سال 1337 شمسي از مراجع تقليد مقيم مشهد بود كه در قيام مسجد گوهرشاد به همراه علماي ديگر دستگير و مدتي در مشهد و تهران زنداني گرديد و به دستور رضاشاه به اردبيل تبعيد گرديد. در اين كتاب اسناد مبارزات وي به ويژه در قيام مسجد گوهرشاد ارايه شده است. تصاوير منحصر به فردي از علماي آن ايام مشهد در پايان كتاب ضميمه گرديده است.
15- مرجعيت در عرصه اجتماع و سياست، (اسناد و گزارش هايي از آيات عظام نائيني، اصفهاني، قمي، حائري و بروجردي 1339- 1292 شمسي)، به كوشش سيد محمدحسين منظورالاجداد، تهران، شيرازه، 1379. در اين كتاب ارزشمند استاد منظورالاجداد ضمن نگارش زندگي نامه هايي از مراجع عظام تقليد اسناد فعاليت ها و اقدامات هر يك را بازنويسي و در ادامه آورده است. در پايان تصوير تعدادي از اسناد هم مندرج است. در اسناد مراجع به ويژه آيات قمي و حائري يزدي كشف حجاب از مسايل مهم به شمار مي رود.
16- واقعه خراسان، به كوشش مسعود كوهستاني نژاد، تهران، حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي، 1375. مسعود كوهستاني نژاد از معدود محققان تاريخ معاصر ايران است كه علاوه بر سندپژوهي دستي توانا و اشراف بسيار خوبي بر مطبوعات تاريخ معاصر ايران دارد و از اين رهگذر از نامداران سندپژوهي و مطبوعات پژوهي به حساب مي آيند. كتاب فوق هم نتيجه اشراف ايشان بر مطبوعات است. وي گزارش هاي چاپ شده بعد از شهريور 1320 در مطبوعات پيرامون واقعه مسجد گوهرشاد را گردآوري و با ذكر مقدمه اي منتشر نموده است.
17- واقعه كشف حجاب، اسناد منتشرنشده از واقعه كشف حجاب در عصر رضاخان، به كوشش سازمان مدارك فرهنگي انقلاب اسلامي و مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگي، تهران، 1371. اين كتاب هم شامل دويست و بيست و شش سند تاريخي به همراه متن اصلي از جريان كشف حجاب در دوره ي رضاشاه است.
18- واقعه گوهرشاد به روايت ديگر، اسماعيل رائين، تهران، نشر رائين، 1379. پس از مرگ اسماعيل رائين مجموعه اسنادي توسط بازماندگان وي در مورد وقايع گوهرشاد انتشار يافت كه مأخذ اصلي قسمت عمده آنها آرشيو مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران بود. در اين كتاب بدون ذكر فهرستي از اسناد و فهرست اعلام اسناد بازنويسي و به همراه اصل تصوير سند در لابلاي مطالب نگاشته شده بر اساس ساير منابع درج گرديده است. بيشتر اسناد اين كتاب پيرامون شهيد آيت الله آقازاده و اسدي نايب التوليه مي باشد.
/ رحيم ميركوهي

 

http://navideshahed.com/fa/news/378177/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%8A-%DA%AF%D8%B2%D9%8A%D8%AF%D9%87-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%87-%D9%83%D8%B4%D9%81-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF

 

واقعه گوهر شاد از نگرگاه مرحوم فقیه سبزواری

 

واقعه گوهر شاد از نگرگاه مرحوم فقیه سبزواری

 

http://s8.picofile.com/d/8325795984/a8711ae3-8a92-4599-a117-a9033bad536d/%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF_%D8%8C_%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%87_%D8%8C_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%A7_%D8%A2%D9%86%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%86.pdf