کلید ضریح شریف حضرت رضا علیه السلام

کلید ضریح شریف و مطهر مضجع منوّر حضرت ثامن الائمه علیّ بن موسی الرّضا علیه آلاف التحیّة و الثناء که چهل سال در اختیار مرحوم آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری بود . اکنون این افتخار نصیب حجة الاسلام رئیسی تولیت محترم استانقدس رضوی و ریاست قوه قضائیه شده است .

https://www.instagram.com/p/BuntRsQlgg-/

 

حضور حجة الاسلام رئیسی ، تولیت آستانقدس رضوی و ریاست قوه قضائیه در کنار مزار پدر

سالروز میلاد حضرت امیر المؤمنین علیه السلام ، روز پدر و حضور حجة الاسلام رئیسی ، تولیت آستانقدس رضوی و ریاست قوه قضائیه در کنار مزار پدر در جوار مرقد مرحوم آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری و آیة الله العظمی حاج شیخ محمد تقی آملی در صحن رضوان حرم رضوی . بیست و هشتم اسفند 1397

https://www.instagram.com/p/BvNMLZelVQ7/

صدور فتوی از سوی مرحوم آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری در حمایت از ملی شدن صنعت نفت ایرا

 

صدور فتوی از سوی مرحوم آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری

در حمایت از ملی شدن صنعت نفت ایران

 

نهضت ملی شدن صنعت نفت و آیت الله کاشانی

۲۹ اسفندماه امسال قریب ۶۸ سال از ملی‌شدن صنعت نفت می‌گذرد. در این یادداشت نگاهی به نقش سه ضلع مصدق، کاشانی و فدائیان اسلام در پیروزی مبارزات ملی‌شدن صنعت نفت داریم.

به گزارش عصرامروز، 29 اسفندماه امسال، قریب 68 سال از ملی شدن صنعت نفت می‌گذرد. داستان ملی شدن صنعت نفت از چه‌زمانی شروع شد؟ نقش مصدق و دیگر ملی‌گراها در این داستان چه بود؟ ملّیون بیشتر سهیم بودند یا مذهبیون؟


بزرگترین اشتباه در بررسی روند ملی شدن صنعت نفت که توسط برخی از پژوهشگران تاریخ رخ می‌دهد، بررسی روند ملی شدن صنعت نفت از سال 1329 بدون توجه به سالهای قبل است که این کار به‌وضوح اشتباه است. برای بررسی درست روند ملی شدن صنعت نفت باید به 12 آذر سال 1323 برگردیم.

 
در مجلس چهاردهم، نماینده مردم قوچان، غلامحسین رحیمیان، اولین کسی بود که برای ملی شدن نفت ایران اقدام کرد.

 
او ضمن ارائه طرحی در مجلس چهاردهم، خواستار لغو قرارداد نفت ایران و انگلیس شد. رحیمیان از دکتر مصدق خواست که اولین کسی باشد که طرحش را امضا می‌کند. او طرح را پیشِ‌روی مصدق  می‌گذارد اما مصدق در اقدامی عجیب حاضر به امضای طرح نشد. او با بیان اینکه "نمی‌توانیم قرارداد را یکطرفه فسخ کنیم" عملاً طرح رحیمیان را در نطفه خفه کرد، به‌طوری که بعد از این واکنشِ مصدق، هیچ نماینده‌ای حاضر به امضای طرح رحیمیان نشد.

 
رحیمیان از دکتر مصدق خواست که اولین کسی باشد که طرحش را امضا می‌کند. او طرح را پیشِ‌روی مصدق می‌گذارد اما مصدق در اقدامی عجیب حاضر به امضای طرح نشد...

 
در همان سال، پس از تمایل شرکت‌های آمریکایی به اخذ امتیاز نفتی ایران‌، شوروی تلاش کرد امتیاز نفت شمال ایران را از آن خود کند، مصدق در نطقی در این‌باره می‌گوید:

 
"دولت اتحاد جماهیر شوروی به نفت احتیاج دارد و دولت ایران هم در عالم مجاورت نباید نفت خود را با دیگران معامله کند."، پس مصدق صراحتاً با واگذاری امتیاز به آمریکایی‌ها مخالفت نمی‌کند و درباره احتمال واگذاری امتیاز نفت شمال به شوروی واکنشی محتاطانه دارد.

 
مصدق بعد از مجلس چهاردهم (1324 ــ 1322)  نتوانست به مجلس پانزدهم (1328 ــ 1326) راه یابد و به‌حالت قهر سیاسی به زادگاهش احمدآباد رفته به کشاورزی مشغول شد و در هیچ درگیری برای نفت شرکت نمی‌کند این در حالی است که در تهران آیت الله کاشانی و برخی از ملی‌گراها مشغول مبارزه برای لغو قراردادهای خارجی ِ نفت بودند، از این رو می‌توان اقلیت مجلس پانزدهم را پایه‌گذاران ملی شدن صنعت نفت دانست.

 
در مجلس پانزدهم آیت‌الله کاشانی و برخی از ملی‌گراها مشغول مبارزه برای لغو قراردادهای خارجی  نفت بودند، ازاین‌رو می‌توان اقلیت مجلس پانزدهم را پایه‌گذاران ملی‌شدن صنعت نفت دانست...

رحیمیان از دکتر مصدق خواست که اولین کسی باشد که طرحش را امضا می‌کند. او طرح را پیشِ‌روی مصدق  می‌گذارد اما مصدق در اقدامی عجیب حاضر به امضای طرح نشد. او با بیان "نمی‌توانیم قرارداد را یکطرفه فسخ کنیم" عملاً طرح رحیمیان را در نطفه خفه کرد

 
در تیرماه این سال، در مجلس پانزدهم، قرارداد نفتی جدید ایران و انگلیس با عنوان گس ــ گلشاییان برمبنای قرارداد 1933 مطرح می‌شود. مصدق به مجلس پانزدهم راه نیافته است و در احمدآباد مشغول کشاورزی است، ولی حسین مکی به‌دنبال آن است که با به صحنه آوردن مصدق، پشتوانه‌ مخالفان قرارداد را محکم‌تر کند. مصدق پیشنهاد مکی را رد کرد، ولی نامه‌ای دراین‌باره به مجلس می‌نویسد. او در این نامه از اینکه مجلس او را به‌عنوان مشاور در کمیسیون‌ها دعوت نکرده گله کرد.

 
به‌عبارتی، مصدق در این نامه نه با قرارداد مخالفت کرده و نه از ملی کردن نفت سخنی گفته است و تنها از بی‌توجهی به وی گله کرده است.

 
در بهمن‌ماه همین سال، مصدق که به مجلس شانزدهم راه یافته بود، پیام آیت‌الله کاشانی را، که پس از بازگشت از تبعید لبنان نگاشته بود، قرائت می‌کند. آیت‌الله در این پیام عنوان می‌دارد که نفت ایران متعلق به ملت ایران است.

 
در این سال نیز نام آقایان حائری‌زاده، عبدالقدیر آزاد، مظفر بقایی، حسین مکی، امیرتیمور و نیز آیت‌الله کاشانی به‌عنوان مخالفان قرارداد نفتی جدید با انگلیس و نیز ملی کردن نفت (از سوی آیت‌الله کاشانی) ثبت می‌شود، ولی سخنی از مخالفت مصدق با قرارداد نفتی جدید نیست، چه رسد به ملی کردن نفت!

 
دکتر محمد مصدق و دکتر حسین فاطمی

 
در مورد ورود دکتر مصدق به نهضت ملی شدن صنعت نفت، دکتر بقایی می‌گوید: بعد از این مبارزاتی که ما آغاز کردیم، به این نتیجه رسیدیم که یک نفر که یک‌مقدار از ما مسن‌تر و پرآوازه‌تر باشد، باید به‌عنوان سمبل و نماد مبارزه قرار دهیم، و چون دکتر مصدق از نظر سابقه بالاخره به سلطنت رضاخان رأی نداده بود و این در زندگی‌اش عوارضی هم داشت، طبعاً این سابقه خوب موجب می‌شد که به ایشان گرایش پیدا کنند.

در سال 1329 دو نفر در طیف جبهه ملی هستند که صفت اولین نفر را دارند: حائری‌زاده و دکتر فاطمی و هم‌چنان خبری از دکتر مصدق نیست.

 
مکی و بقایی به احمدآباد رفته از دکتر مصدق خواستند که به نهضت بپیوندد و جالب است بدانید که مصدق قبول نکرد که همکاری کند! و بعدها وقتی که کار اقلیت مجلس گرفت و جامعه هم تمایل خود را به این طرح نشان داد، مصدق خودش بلند شد و به تهران آمد!

 
بنابراین دکتر مصدق با تلاش اقلیت مجلس پانزدهم و نیروهای مذهبی خارج از مجلس، از انزوای سیاسی در آمد. این آغاز ورود دکتر مصدق به نهضت ملی شدن صنعت نفت بود.

 
به سال نهایی تصویب ملی شدن صنعت نفت (1329) می‌رسیم، حسین مکی ‌می‌نویسد "حائری‌زاده در جلسه چهارم کمیسیون نفت در سوم مهر 1329 گفت: «اگر راه حکمیت و راه‌های دیگر نداشته باشیم، باید منابع نفت خودمان را ملی کنیم»".

 
در تصدیق بیان مکی، شهید آیت نیز در کتاب چهره حقیقی مصدق‌السلطنه‌ معتقد بود اولین کسی که در کمیسیون نفت، پیشنهاد ملی شدن نفت را داد، حائری‌زاده بود، نه مصدق!

 
دکتر مصدق در خاطراتش فکر ملی کردن نفت را به دکتر حسین فاطمی نسبت می‌دهد، به این شرح که جلسه‌ای در خانه حاج محمود نریمان با حضور آیت‌الله کاشانی و اعضای جبهه ملی تشکیل می‌شود و در آن جلسه، دکتر فاطمی ملی کردن نفت را پیشنهاد می‌دهد و اعضا پیشنهاد وی را قبول می‌کنند، درنتیجه در سال 1329، دو نفر در طیف جبهه ملی هستند که صفت اولین نفر را دارند: حائری‌زاده و دکتر فاطمی و هم‌چنان خبری از دکتر مصدق نیست.

 
پس تا اینجا، مصدق تا قبل از سال 1329 با ملی کردن نفت مخالف بود. پیش از وی نیز ابتدا آقای رحیمیان و آیت‌الله کاشانی و پس از آن، آقایان فاطمی و حائری‌زاده پیشنهاد ملی کردن نفت ایران را داده‌اند. می‌توان گفت مصدق سوار موجی شد که توسط دیگران راه افتاده بود و البته در مسیر ملی کردن نفت ایران زحمات زیادی نیز متحمل شد، ولی اولین فرد نبود.

 
به‌جای ایشان، ما به دو نام برمی‌خوریم: آقای غلامحسین رحیمیان و آیت‌الله کاشانی. با بررسی روند ملی کردن نفت ایران و شروع کردن تاریخ بررسی از سال 1323 به‌جای دوره نخست‌وزیری اول دکتر مصدق، متوجه می‌شویم یک نام پی‌درپی در حال تکرار است و آن نام آیت‌الله کاشانی است.

 
با بررسی روند ملی‌کردن نفت ایران و شروع‌کردن تاریخ بررسی از سال 1323 به‌جای دوره نخست‌وزیری اول دکتر مصدق، متوجه می‌شویم یک نام پی‌درپی در حال تکرار است و آن نام آیت‌الله کاشانی است

 
اما پیروزی نهضت ملی نیاز به حضور گسترده مردم داشت، مردمی که بنا به خواست و سیاست‌های کلی رژیم پهلوی در جریان همه امور نبودند کسی معنای ملی شدن صنعت نفت را نمی‌دانست، روشنفکران و سیاسیّونی که در نهضت ملی بودند هم وسیله و راهی نداشتند که اعتماد مردم را به خود جلب کنند لذا کاشانی کسی است که به‌کمک او دکتر مصدّق و دیگر سرانِ نهضت ملی شدن صنعت نفت توانستند حمایت مردم را به این حرکت جلب کنند؛ والّا حمایت مردم جلب نمی‌شد، مثلاً وقتی آیت‌الله انگجی وارد نهضت می‌شود، بخشی از مردم تبریز و آذربایجان همراه ایشان می‌آیند.

کاشانی کسی است که به‌کمک او دکتر مصدّق و دیگر سرانِ نهضت ملی شدن صنعت نفت توانستند حمایت مردم را به این حرکت جلب کنند والّا حمایت مردم جلب نمی‌شد، مثلاً وقتی آیت‌الله انگجی وارد نهضت می‌شود، بخشی از مردم تبریز و آذربایجان همراه ایشان می‌آیند.

 
آیت‌اللّه‌ کاشانی‌ با یک‌ اعلامیه‌، مردم‌ را دعوت‌ کرد تا برای‌ ملی‌ شدن‌ صنعت‌ نفت‌ در اول‌ دی‌ ماه‌ در مسجد شاه‌ (مسجد امام‌ خمینی‌ فعلی‌) اجتماع‌ نمایند.  آیت‌اللّه‌ کاشانی‌ مردم‌ را مجدداً برای‌ اجتماع‌ روز هشتم‌ دی‌ ماه‌ در میدان‌ بهارستان‌ دعوت‌ کرد. انتخاب‌ میدان‌ بهارستان‌ برای‌ این‌ بود که‌ هم‌ حمایتی‌ از نمایندگان‌ جبهه‌ ملی‌ شده‌ باشد و هم‌ زنگ‌ خطر را در گوش‌ نمایندگان‌ مخالف‌ ملی‌ شدن‌ نفت‌ به‌‌صدا درآورد.

 
به‌خلاف آنچه تاکنون تا حالا شنیده‌اید بیشتر از ملی‌گراها، این روحانیون بودند که در جریان ملی شدن صنعت نفت تلاش می‌کردند، چند نمونه از تلاش‌های روحانیون:

 
    اولین اعلامیه را آیت‌الله‌العظمی سیدمحمدتقی خوانساری (که از مراجع ثلاث بودند) صادر می‌کنند.

    نفر بعدی، شیخ محمود حلبی (که بعدها بنیان‌گذار انجمن حجتیه شد) است.

    در تهران، به‌جز آیت‌الله کاشانی که محور بود، باید از میرزا خلیل کمره‌ای و میرزا محمدباقر کمره‌ای نام برد.

    مرجع دومی که به حمایت از ملی شدن نفت بیانیه صادر کردند آیت‌الله شیخ بهاءالدین محلاتی است.

    آیت‌الله حاج شیخ عباسعلی شاهرودی هم که این زمان از علمای مراجع درجه دوم قم بود فتوایی در لزوم ملی شدن صنعت نفت صادر کردند.

    یکی دیگر از علما، آیت‌الله سیدمحمود روحانی قمی بود که ایشان از فقهای قم بودند و جایگاه مرجعیت داشت.

    نفر بعدی؛ آیت‌الله سیدحسن چهارسوقی از علمای بزرگ اصفهان است.

    دیگری آیت‌الله سیدحسین خادمی بود که دوران انقلاب هم از علمای برجسته اصفهان بود.

    نفر سوم هم آیت‌الله شیخ مرتضی کاشانی اردکانی از علمای بزرگ اصفهان است.

    نفر بعدی، آیت‌الله شیخ‌باقر رسولی از علمای برجسته گیلان است که ایشان هم در مسئله نفت بیانیه می‌دهند.

    آیت‌الله فقیه سبزواری است که فتوا می‌دهند.

    آیت‌الله سیدمحمدرضا کلباسی که از فلاسفه و فقهای بزرگ مشهد بودند بیانیه می‌دهند.

    از مراجع دیگر آیت‌الله سید صدرالدین صدر پدر امام موسی صدر است. در دوران نهضت نفت، ایشان از فدائیان اسلام دفاع می‌کرد و یکی از کسانی که همیشه شهید نواب صفوی به دیدنش می‌رفت همین آقای سیدصدرالدین صدر است.

    شخصیت‌ دیگر از روحانیون که در نهضت فعال بود، حجت‌الاسلام سیدمرتضی مستجابی است که او از خاندان صدر است، وی در جریان تظاهرات صف اول و جلوی مردم قرآن دست می‌گرفت و حرکت می‌کرد که اگر حمله‌ای انجام شد او ابتدا کشته شود.

 
** بازویی به‌نام فدائیان اسلام

 
رزم‌آرا، نخست‌وزیر وابسته به انگلیس، به‌عنوان مخالف سرسخت ملی شدن صنعت نفت، این کار را غیرعملی خوانده، مردم را از خطرات آن ترساند و در 13 اسفند 1329 مخالفتش را با ملی شدن صنعت نفت‌، در جلسه کمیسیون نفت مجلس‌، تکرار کرد، تا آنجا که به‌دلیل اقتدار و موقعیت ویژه‌اش و پشتیبانی‌های دولت انگلستان از وی، به بزرگ‌ترین مانع تحقق خواست ملی تبدیل شد.

 
به‌طور مشخص اولین تلاقی که فدائیان اسلام با جریان ملی‌گراها کردند، جلسه‌ای بود که در منزل حاج محمود آقایی تشکیل شد که دکتر مصدق هم به‌نیابت از خود نماینده‌ای را فرستاده بود. در آن جلسه فداییان با ملی‌گراها به نتیجه رسیدند که با فتوای آیت‌الله کاشانی رزم‌آرا را حذف کنند و به‌عوض ملی‌گراها بعد از به حکومت رسیدن قوانین اسلام را پیاده کنند. سرانجام سه روز بعد، در مسجد شاه‌، رزم‌آرا به‌ضرب گلوله خلیل طهماسبی، عضو گروه فداییان اسلام به‌قتل رسید.

 
نوع معامله‌ای هم که شاه پس از بازگشتش در آخر با هرکدام از این جریان‌ها داشت، نشان داد که شاه از فدائیان اسلام بیشترین ترس را داشته است...

 
فردای قتل رزم‌آرا، همه چیز برای تحقق ملی شدن صنعت نفت فراهم شده بود و مخالفین وابسته به سفارت انگلیس جرئت مخالفت نداشتند و این‌گونه بود که در روز 17 اسفند 1329 کمیسیون نفت پیشنهاد ملی کردن صنعت نفت را تصویب و اعلام کرد.

 
روز هجدهم اسفند، نواب صفوی با مرکب قرمز نامه‌ای به تمام نمایندگان مجلس نوشت که "در صورتی که به ملی شدن صنعت نفت رأی مثبت ندهید، سرنوشت شما، سرنوشت رزم‌آرا است".

 
نوع معامله‌ای هم که شاه پس از بازگشتش در آخر با هر کدام از این جریان‌ها داشت، نشان داد که شاه از فدائیان اسلام بیشترین ترس را داشته است. مصدق با همه سروصداها و مخالفت‌هایی که داشت، تنها یک سال به زندان رفت و بعد به منطقه خوش‌آب‌وهوای احمدآباد تبعید شد اما اعضای فدائیان اسلام تیرباران شدند.

 
آیت‌الله طالقانی هم که به مصدق علاقه داشت و به روحانی مصدقی مشهور شده بود، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سالگرد فوت مصدق در احمد‌آباد، گفت که "فدائیان اسلام ضربه اول را زدند و نمایندگان واقعی مردم را به مجلس فرستادند."، منظورش ترور انقلابی هژیر توسط سید حسین امامی بود که در پی آن انتخابات مرحله اول ابطال شد و وقتی که دوباره انتخابات برگزار شد، مصدق و اعضای جبهه ملی و آیت‌الله کاشانی به مجلس راه پیدا کردند.

 
فدائیان ضربه دوم را زدند و نفت ملی شد. برخی از مصدقی‌ها که  با فدائیان اسلام روابط خوبی داشتند، این نکته را تأیید می‌کنند. سرانجام چند روز بعد در 24 اسفند 1329، در پی تظاهرات عظیم مردم در خیابان‌ها به‌رهبری آیت‌الله کاشانی، مجلس شورای ملی اصل ملی شدن صنعت نفت را تصویب نمود و در 29 اسفند این اصل در مجلس سنا نیز به‌اتفاق آرا به‌تصویب رسید.

 
اما این تنها ملی شدن روی کاغذ بود، با توجه به شکایت دولت انگلستان و طولانی شدن روند شکایت و کودتای 28 مرداد، ملت ایران  زمان خیلی کوتاهی، نفتِ ملی را تجربه کرد.

 
پس از کودتای 28 مرداد٬ نخست‌وزیر جدید٬ فضل‌الله زاهدی روابط با دولت انگلیس را که در زمان مصدق قطع شده بود از سر گرفت. مذاکرات نفت از 22 فروردین 1333 با سرپرستی وزیر اقتصاد و دارایی، دکتر علی امینی آغاز شد که منجر به قرارداد کنسرسیوم یا قرارداد امینی ــ پیج گردید، بر اساس قرارداد جدید که پس از ماهها مذاکره در 28 شهریور، به‌امضای طرفین و در 29 مهر به‌تأیید مجلس شورای ملی و در 6 آبان به‌تصویب مجلس سنا رسید، اگرچه ملی شدن نفت و صنایع نفت ایران مورد پذیرش طرفهای خارجی قرار گرفت ولی دولت ایران تضمین می‌کرد که تا 25 سال نفت تولیدی را به شرکت‌های عضو کنسرسیوم (آمریکایی، انگلیسی، هلندی و فرانسوی) بفروشد.

 
مجلس با تنها 5 رأی مخالف قرارداد کنسرسیوم را در 29 مهر 1333 تصویب کرد، این قرارداد که به "قرارداد امینی ــ پیج" نیز معروف شده است به‌خلاف قانون ملی شدن نفت ایران باز هم اکتشاف و استخراج و فروش نفت را به دست شرکت‌های خارجی سپرد.

 
این دستاورد با اقدامات نابه‌جای دولت مصدق و هوادارانش و اختلافاتی که با آیت‌الله کاشانی داشتند و در پی کودتای 28 مرداد 1332 و بازگشت مجدد شاه به کشور تدریجاً از بین رفت و غارت منابع نفتی کشور در قالب «کنسرسیوم‌» ادامه یافت‌ تا اینکه با پیروزی انقلاب اسلامی، دست همه استعمارگران از کشور قطع شد.

 
منابع پژوهش:

 
کتاب خاطرات و تألمات دکتر مصدق

 
کتاب سیاه حسین مکی

 
کتاب خاطرات دکتر مظفر بقایی کرمانی

 
کتاب چهره حقیقی مصدق‌السلطنه

 
آرشیو روزنامه اطلاعات

 
آرشیو روزنامه کیهان

مرجع : خبرگزاری تسنیم

کد مطلب : 254756

http://asremrooz.ir/vdcgnt9x3ak9nu4.rpra.html

 

حمایت مرحوم آیة الله العظمی فقیه سبزواری از ملی شدن صنعت نفت ایران با صدور فتوی

29 اسفند سالروز ملی شدن صنعت نفت ایران

 

21 مقاله در رابطه با حمایت علما از ملی شدن صنعت نفت ایران

 

مرحوم آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری ،

با صدور فتوی ، از ملی شدن صنعت نفت ایران ، حمایت کرد .

 

دانلود فایل مقالات با فرمت word

دانلود مقالات با فرمت pdf

دست راست مرحوم فقیه سبزواری ، آیة الله سید احمد مدرس یزدی معروف به نهنگ العلما

 

 

دست راست مرحوم فقیه سبزواری ، آیة الله سید احمد مدرس یزدی معروف به نهنگ العلما

 

آیة الله میرزا حسین فقیه سبزواری و آیة الله میرزا عبدالله چهلستونی از علمای برجسته تهران

 

آیة الله میرزا حسین فقیه سبزواری و آیة الله میرزا عبدالله چهلستونی از علمای برجسته تهران

آیة الله میرزا حسین فقیه سبزواری و آیة الله میرزا عبدالله چهلستونی از علمای برجسته تهران

آیة الله میرزا حسین فقیه سبزواری و آیة الله میرزا عبدالله چهلستونی از علمای برجسته تهران

آیة الله میرزا حسین فقیه سبزواری و آیة الله میرزا عبدالله چهلستونی از علمای برجسته تهران

آیة الله میرزا حسین فقیه سبزواری و آیة الله میرزا عبدالله چهلستونی از علمای برجسته تهران

آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری وآیة الله العظمی حاج میرزا حسن سیادتی سبزواری

آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری وآیة الله العظمی حاج میرزا حسن سیادتی سبزواری

مؤلف کتاب " وسیلة الوصول الی حقایق الاصول "

آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری وآیة الله سید علی اکبر خویی

 

آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری وآیة الله سید علی اکبر خویی

پدر آیة الله العظمی سید ابوالقاسم خویی در مسجد گوهرشاد

زندگی نامه و خدمات مرحوم آیة الله حاج سید محمد صادق فقیه سبزواری

 
زندگی نامه و خدمات مرحوم آیة الله
حاج سید محمد صادق فقیه سبزواری
 
چهارمین فرزند روحانی و مجتهد
مرحوم آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری
 
پژوهش و تدوین :
سید محمد فقیه سبزواری

 

 
 آیت‌الله سید صادق فقیه سبزواری،الگوی اجتهاد و تبلیغ

آیت‌الله سید صادق فقیه سبزواری، در طول عمر با برکت شان، در کنار تحصیل و تدریس و تهذیب، از تبلیغ معارف اسلامی و ترویج احکام شرعی غافل نبودند و به این بعد از وظایف شرعی و اجتماعی خود، اهمیت بسیار می دادند و به هنگام تعطیل دروس حوزه علمیه قم و در موسم های تبلیغ،با اشتیاق و آمادگی لازم عازم مقصد و هدف برای ترویج اخلاق و احکام و معارف اسلامی می شدند.
آیت‌الله سید صادق فقیه سبزواری، متولد سال 1311هجری شمسی در مشهد ؛ و چهارمین فرزند روحانی مرجع عالیقدر مرحوم آیت‌الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری ( درگذشته 15 بهمن ماه 1345 مشهد) ، می باشد .
معظّم له ، پس از اتمام تحصیلات ابتدایی، با اشراف و تشویق پدر بزرگوارش؛ و برادران روحانی و فاضل خود، مرحوم آیت‌الله حاج میرزا زین العابدین، مرحوم آیت‌الله حاج میرزا باقر و مرحوم آیت‌الله حاج سید جواد فقیه سبزواری، به کسوت روحانیت درآمد و از محضر استاد محمد تقی ادیب نیشابوری (ادیب دوم) و آیت‌الله حاج میرزا احمد مدرس، کسب فیض کرد. با اتمام دوره سطح حوزه در مشهد، به قصد ادامه تحصیل و طی مدارج عالی علمی در نجف اشرف، راهی عراق شد.
در طول یک سال اقامت در نجف و کربلا؛ و کسب فیض از محضر اساتید برجسته، به دلیل ناسازگاری آب و هوای نجف ؛ و بیماری ، در سال 1331 شمسی مجبور به ترک عراق و عزیمت به سوی قم، پایگاه مرجعیت و روحانیت شیعه در جوار مضجع شریف حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها شد.
با ورود به قم و افکندن رحل اقامت در این شهر مقدس، محضر بزرگانی چون مرحوم آیت‌الله عبدالنبی عراقی، آیت‌الله صدر، آیت‌الله حجت، آیت‌الله حاج میرزا حسین بروجردی و سایر بزرگان آن روزگار را درک کرد و مدت 9 سال تا 1340، سال رحلت مرحوم آیت‌الله حاج میرزا حسین طباطبایی بروجردی، در درس خارج آن مرجع یگانه حضور یافت.
پس از رحلت آیت‌الله العظمی بروجردی، از خرمن فقه و اصول مراجع شهیر و مبرّز همچون آیت‌الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی، آیت‌الله العظمی حاج شیخ محمد علی اراکی، آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، آیت‌الله العظمی شریعتمداری، آیت‌الله العظمی سید محمد محقق داماد و امام خمینی رضوان الله تعالی علیهم اجمعین، خوشه ها چید و به رتبه اجتهاد رسید.
فلسفه را نزد مرحوم علامه طباطبایی آموخت و با توجه به ذوق و شوق وافر نسبت به علوم رایج در حوزه علمیه قم نظیر علم اخلاق، حدیث، هیئت، حکمت، کلام، تفسیر و جز این ها، با استفاده تمام از فرصت‌ها و ظرفیت های موجود حوزه قم، برای کسب دانش‌ها و مهارت‌ها، همت کرد و به اندوخته‌های علمی خود افزود و در نشر آموخته های خود، تلاش خالصانه داشت.
صمیمی ترین دوست و تنها همدرس و هم بحث مرحوم فقیه سبزواری ، مرحوم آیة الله حاج شیخ رحمة الله فشارکی بود که در علم و زهد و اخلاق و ساده زیستی ، شهره حوزه علمیه بود . وی از شاگردان مرحوم آیة الله حاج میرزا علی اکبر نوقانی ؛ و از مدرسین معروف ادبیات عرب در مشهد بود که مقام معظم رهبری ، بخشی از ادبیات را نزد ایشان تلمذ کرده بودند . به این نکته در پیامشان به مناسبت رحلت ایشان اشاره کرده اند .
مرحوم فشارکی ، چند دهه در مسجد امام حسن عسکری (ع) در قم ، لا ینقطع و منظم به تدریس ادبیات عرب پرداختند و با روش تدریس خاص و شیرین خود ،  صدها فاضل و فرهیخته و استاد برجسته ، تقدیم حوزه های علمیه کشور کردند .
دوستی و مصاحبت علمی مرحوم فشارکی و مرحوم فقیه سبزواری ، بیش از 65 سال به درازا کشید و در طول سال های تحصیل ، همه درس های مراجع عظام را به اتفاق می رفتند و سپس ، به بحث می نشستند . برای مباحثه دروس ، اهمیت و ارزش ویژه ای قائل بودند و در این اواخر که رفت و آمد برای هردو بزرگوار مشکل شده بود ، شب ها به وسیله تلفن ، مواد درسی مورد علاقه خودرا بحث می کردند و نکته های غامض علوم مورد علاقه مشترک خودرا ، موشکافی و واکاوی می کردند . 
آیت‌الله سید صادق فقیه سبزواری، در طول بیش از 65 سال سکونت و تحصیل و تدریس در قم، منشأ خدمات خالصانه بسیار به حوزه علمیه بود و از فرصت ها، برای خدمت بیشتر به حوزه، مراجع بزرگوار تقلید، مدرسین و طلاب، نهایت بهره هارا برد.
در طول سفرهای تبلیغی به مناطق مختلف کشور، با توان شخصیت شناسی ویژه ای که داشتند ؛ و شاید به باطن افراد وقوف پیدا می کردند و صلاحیت های لازم برای ورود به جرگه روحانیت را در بعضی افراد می دیدند ،  برخی از جوانان مستعد را تشویق و ترغیب به ورود به حوزه علمیه قم و کسوت روحانیت می‌کردند که هم اکنون، بسیاری از آنان، از فضلای بنام؛ و منشأ خدمات بسیار علمی، عمرانی، فرهنگی و اجتماعی در مناطق مختلف کشور و خارج از کشور هستند.
در طول 65 سال، شاگردان بسیار تربیت کرد و نسبت به معاش و تحصیل و ازدواج آنان اهتمام و نطارت تمام داشت.
با قیام امام خمینی (ره)، به جرگه مبارزان پیوست و به اشکال گوناگون، ضمن سفرهای تبلیغی، جوانان را با ماهیّت نهضت بنیانگذار جمهوری اسلامی، آشنا؛ و شخصیت فقهی، علمی و انقلابی امام خمینی را  برای نا آشنایان ، تبیین می کرد.
سال های 1356 و 1357، در جریان قیام سراسری مردم ایران به حمایت از مبانی اندیشه های انقلابی امام خمینی (ره)؛ و با توجه به نیاز شدید طرفداران نهضت قائد انقلاب اسلامی به کسب اطلاع از رهنمودهای مهم معظم له به شکل مصاحبه و سخنرانی در نجف اشرف و در پاریس، در خانه خود اتاقی را به تکثیر نوارهای سخنرانی ها و مصاحبه های امام خمینی (ره) اختصاص داد و از دو فرزند ذکور خود خواست که  به  تکثیر و توزیع نوارها بپردازند که ساواک و اطلاعات شهربانی قم، در چند یورش به خانه، نهایتا، تمام دستگاه ها و نوارهارا مصادره کرده و دو فرزندش را دستگیر، یکی را به دلیل بیماری، تحت الحفظ و با گماردن محافظ به بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی قم؛ و دیگری را به کمیته مشترک ضد خرابکاری، به تهران منتقل؛ و اقدام به بازجویی و شکنجه های وحشتناک و طاقت فرسا کردند.
با شروع جنگ تحمیلی، بارها، با شوق و ذوق، به جبهه های جنگ سفرکرد و به دلیل مقام والای علمی و سیادتش، قرارگاهش، در طول اقامت در مناطق جنگی، کمیته مرکزی اهواز؛ و حسینیه کربلا، مقرّ فرماندهان ارشد سپاه و ارتش بود.
شهید سپهبد صیاد شیرازی، مجذوب اخلاق و سخنان آیت‌الله حاج سید صادق فقیه سبزواری بود و دستور می داد خلاصه ای از سخنرانی های ایشان را بصورت مکتوب، تهیه و بین رزمندگان توزیع کنند. پس از پایان جنگ تحمیلی و تا زمان شهادت شهید صیاد شیرازی، ارتباط دوستانه ایشان برقرار بود.
مرحوم  فقیه سبزواری، از حافظه بسیار قوی برخوردار بودند؛ و جز، حفظ بودن متن عربی بیشتر قواعد علم اصول فقه و روایات اخلاقی؛ و فروع فقهی، حافظ هزاران شعر ناب اخلاقی و محکم و متین از شاعران عرب و پارسی زبان بودند؛ و در مناسبت های مختلف، بدون مکث، در عین فصاحت ؛ و با رعایت بلاغت و نکته سنجی، برای هر موضوعی، چند بیت شعر قرائت می کردند؛ و در کنار مختصات علمی و اخلاقی دیگرش، برخورداری از حافظه عجیب و قوی نیز، جاذبه برجسته و مورد بحث بین اساتید، مریدان، دوستان و شاگردانش بود.نمونه ای از محفوظات ایشان، به جز قران کریم، خطبه حضرت سجاد علیه السلام و برخی خطبه های طولانی نهج البلاغه؛ و اشعار دیوان منتسب به حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام؛ و سایر اشعار منتسب به حضرات معصومین علیهم السلام، قصیده ای طولانی و در حدود 80 بیت از ابوالفتح بستی به زبان عربی ست که حتی در شرائط سخت تحمل بیماری، فصیح و بدون مکث، از ابتدا تا انتها قرائت می کردند.
آن بزرگوار ، به دلیل احراز مقامات بلند زهد و تقوا ؛ و نیل به رتبه اجتهاد، مورد توجه همه مراجع عالیقدر تقلید، علما و مدرسین والا مقام و همروزگار خود در حوزه های علمیه نجف، قم و مشهد بودند و مجموعه اجازاتی که ایشان از نامدارترین مراجع عظیم الشأن تقلید و فقهای عالیمقام دارند، کم نظیر است.
برخی آیات عظام، مراجع تقلید جلیل القدر و فقهای بزرگواری که به آیت‌الله سید صادق فقیه سبزواری، اجازه جامع مکتوب داده اند، عبارتند از:
پدر بزرگوارشان، آیت‌الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری، آیت‌الله العظمی سید محمد هادی میلانی، حضرت امام خمینی، آیت‌الله العظمی حاج سید محمد رضا گلپایگانی، آیت‌الله العظمی سید عبدالاعلی موسوی سبزواری، آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی، آیت‌الله العظمی سیستانی، آیت‌الله العظمی حاج شیخ محمد علی اراکی، آیت‌الله العظمی سید عبد الله شیرازی، آیت‌الله العظمی آخوند همدانی، آیت‌الله العظمی سید محمد محقق داماد، آیت‌الله العظمی محمد تقی بهجت، آیت‌الله العظمی حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی، آیت‌الله العظمی سید محمود شاهرودی، آیت‌الله العظمی سید ابوالقاسم خویی، آیت‌الله العظمی سید کاظم شریعتمداری، آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی و....
آیت‌الله سید صادق فقیه سبزواری، در طول عمر با برکتشان، در کنار تحصیل و تدریس و تهذیب، از تبلیغ معارف اسلامی و ترویج احکام شرعی غافل نبودند و به این بعد از وظایف شرعی و اجتماعی خود، اهمیت بسیار می دادند و به هنگام تعطیل دروس حوزه علمیه قم و در موسم های تبلیغ، یعنی ماه مبارک رمضان و دهه اول و آخر ماه صفر، و مناسبت های دیگر، با اشتیاق و آمادگی لازم، همه خطرهای سفر به مناطق دور دست را به جان و دل می خریدند و عازم مقصد و هدف برای ترویج اخلاق و احکام اسلامی می شدند.
یکی از مقصدهای مرحوم فقیه سبزواری، فریدونکنار در استان مازندران بود که بیش از شصت سال، در ایام ماه مبارک رمضان و مناسبت های دیگر، بر اساس دعوت اهالی ، دراین دیار، به تبلیغ و انجام خدمات عامّ المنفعه مختلف پرداختند و به همین دلیل ، از محبوبیت زائدالوصفی در بین اهالی محترم و متدیّن فریدونکنار و اطراف و اکناف این شهر مذهبی ، برخوردار بوده و هستند.
یکی از خصوصیات جالب معظم له، این بود که اصرار به اقامه نماز صبح، به جماعت و در مسجد داشتند که معمولا، در بیشتر مساجد، خصوصا، پیش از انقلاب اسلامی، فقط نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء دایر بود.

 

حدود 56 سال پیش ، اولین کلنگ مسجد ولی عصر (عج) فریدونکنار ،
با حضور آیة الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی
به دست مرحوم آیة الله حاج سید صادق فقیه سبزواری به زمین زده شد .

 

ین شخصیت روحانی ، به هر کجا که برای وعظ و خطابه و نشراحکام نورانی شرع انور سفر می کرد، همانند اجداد طاهرین و پدر بزرگوارشان، در اندیشه فقرا و مستمندان همان منطقه بودند و از موارد مهمی که همیشه در دستور کار برنامه های تبلیغی ایشان بود، شناسایی نیازمندان و فقرای محل بود و افراد متمکن را تشویق به احسان و رسیدگی به امور فقرا می کردند.
از جمله فعالیت‌های شاخص معظم له، بنای مسجد و حسینیه در مقاصد تبلیغی بود که به دلیل ارادت خاص ایشان به قطب عالم امکان حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و این که خود را سرباز کوچک آن امام همام می دانستند، تمام مساجدی که در مناطق مختلف احداث کردند خصوصا در فریدونکنار و محمد شهر کرج، بنام مبارک آن حضرت؛ «صاحب الزمان» و «ولی عصر» (عج) نامگذاری شدند.
از دیگر خصوصیات بارز و برجسته آن مرحوم، که بسیار اصرار داشتند، تشویق همگان، خاصه جوانان، به مطالعه کتاب‌های معتبر دینی و مذهبی بود؛ و خود، سخاوتمندانه، حتی کتاب های شخصی و کمیاب خودرا به منظور گسترش فرهنگ مطالعه کتاب های دینی، هدیه می کردند و نوعا، اکثر مریدان ایشان در شهرهای مختلف، به برکت اهتمام ایشان به این امر، دارای کتابخانه شخصی در خانه خود هستند.
آیت‌الله حاج سید صادق فقیه سبزواری، شخصیت روحانی بسیار قانع و کاملا به دور از تعلقات دنیوی؛ و دارای زندگی متوسط و زاهدانه ای بودند.
منزل ایشان، که از ابتدا و تا پایان عمر،  در محله ای فقیر نشین قرار داشت؛ و زمین آن، از موقوفات آستانه مقدسه قم هست، منزلی بسیار ساده و خالی از هرگونه جلوه و اسباب و تزئیناتی است که معمولا، در خانه های اقشار فقیر به عنوان حداقل وسائل مورد نیاز وجود دارد . خانه اش ، همیشه محل رفت و آمد شاگردان و دوستان و مریدانش بود و بیشتر ایام، مهماندار دوستان و آشنایان و مسافران و زائران حرم کریمه اهلبیت سلام الله علیها بودند که از نقاط مختلفی که معظم له سفر می کردند، می آمدند؛ و در حد توان خود پذیرایی می کردند و باور داشتند که اینان، زوار حضرت معصومه سلام الله علیها هستند و پذیرایی و احترامشان واجب است.
آن فقید سعید ، شخصیت روحانی کم نظیر؛ و از روحانیان و مدرسان متقدّم و پیشکسوت حوزه علمیه قم هستند که 65 سال سابقه حضور در میدان تعلّم  و تعلیم فقه و اصول و سایر علوم حوزوی و اسلامی ؛ و نیز پیشینه دراز مدت اهتمام به تبلیغ معارف اسلامی ، به شیوه استفاده از منبر و ایراد خطابه  را در پرونده خود دارند؛ و به همین جهت، مورد احترام و تکریم همه مراجع عظام و فقها و مدرسین نامدار و طلاب و فضلای حوزه علمیه قم ، پیوسته بوده و هستند .
توکل عمیق و پیوسته به خدا در امور، گره گشایی از امور مراجعان از هر طیف و طبقه ، غیرت دینی ،  تقیّد شدید به صله ارحام، شوخ طبعی، سازگاری بسیار با اقشار مختلف مردم ، سادگی پوشاک ، خواب و غذای کم ، نظم شدید در امور، وقت شناسی، حسن خلق، وفای به عهد، تواضع بسیار، سادگی در بیان و رعایت اقتضائات مخاطبان و شنوندگان، احترام به کودکان و جوانان، پارسایی خاص، زهد و قناعت، از مختصات برجسته و مطرح و زبانزد آن عالم جلیل القدر بود که ایشان را بین وابستگان سببی و نسبی، شاگردان، دوستان، همسایگان، همسفران ، آشنایان و عموم مریدان ، محبوب و متمایز کرده بود .
سرانجام، آیت‌الله حاج میرزا صادق فقیه سبزواری، پس از تحمل بیش از پنج سال بیماری های مختلف و بستری بودن در بیمارستان و منزل، ساعت چهار بعد از ظهر روز دو شنبه 29 خرداد ماه 1396 هجری شمسی، مقارن با 24 رمضان 1438 هجری قمری، در ایام شهادت و سوگواری مولای متقیان حضرت امیر مؤمنان علی علیه‌السلام، در سن 85 سالگی، زندگی را بدرود گفته، پس از 65 سال تلاش و جنب و جوش در مسیر حفظ و توسعه مذهب جعفری؛ و ارائه خدمات شایسته به حوزه علمیه قم، در جوار رحمت واسعه الهی، در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها آرام گرفت .
تشییع با شکوهی انجام شد و با این که آیین تشییع در بازه زمانی خاصی به دلیل تقارن با ایام ماه مبارک رمضان صورت گرفت و طلاب و فضلای حوزه علمیه قم  در مقاصد تبلیغی خارج از قم حضور داشتند ؛ و هوای روز تشییع نیز  گرم بود ، اما علمای اعلام ، نمایندگان محترم مراجع بزرگوار تقلید ،  نماینده محترم مقام معظم رهبری در قم و همکاران محترمشان ، طلاب و فضلای حاضر در قم و اقشار مختلف مردم مؤمن و روزه دار ، در مراسم تشییع ، اقامه نماز میّت ، تدفین و مجالس ترحیم ، حضور گسترده ای داشتند و آنگونه که در خور شأن والای یک سر باز قدیمی حضرت حجت ( عج ) باشد ،  تجلیل شایسته به عمل آمد  .
بر پیکر رنجدیده اش از بیماری طولانی ، مرجع عالیقدر شیعه ، سیّد الفقهاء و المجتهدین ، حضرت آیة الله العظمی شبیری زنجانی ، اقامه نماز فرمودند و ضمن تسلیت به فرزندان آن مرحوم ، آنان را مورد تفقد و دلجویی قرار دادند .
از سوی آیة الله اعرافی مدیر حوزه های علمیه و ریاست جامعة المصطفی ، پیام تسلیت ،  صادر و منتشر شد .
رسانه های خبری و حوزوی ؛ و شبکه های رادیویی و تلویزیونی صدا و سیما ، اخبار رحلت ، تشییع ، اقامه نماز میّت و مجالس ترحیم را ، بطور گسترده و همراه با تصاویر متعدد ، پوشش دادند .
پیکر مرحوم آیة الله حاج سید محمد صادق فقیه سبزواری ، در حرم مطهر کریمه اهلبیت حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها ، صحن امام رضا علیه السلام ( صحن بزرگ ) ، غرفه 16 به خاک سپرده شد و هم اکنون ، مرقدش ، در کنار مضجع صدها عالم و مجتهد برجسته دیگر در حرم مطهر ، مزار مریدان و دوستان و شاگردانش می باشد .
 
منبع 

پایگاه رسالات

 http://resalaat.ir/NewsDetail.aspx?itemid=11803

با اندکی ویرایش و تکمیل محتوا
 
 

 

 

اقامه نماز میت توسط سیدالفقهاأ والمجتهدین آیة الله العظمی شبیری زنجانی بر پیکر مرحوم آیة الله حاج سید محمد صادق فقیه سبزواری در حرم حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها

 

 

مطلب مرتبط :

مجموعه اجازات آیات و مراجع عظام به آیة الله حاج سید محمد صادق فقیه سبزواری

https://t.me/faghih_e_sabzevari/7090