شریعتمدار سبزواری
شریعتمدار سبزواری
امین، سید علی نقی
«الحبر العلیم و الماجد العظیم و السید الکریم مولانا الاجل الحاج میرزا ابراهیم.از رؤساء و معاریف علمای خراسان و در شهرت مستغنی از بیان و مولد و موطنش بلدهء سبزوار و خود آن جناب نجل جلیل و فرزند نبیل الحاج میرزا اسماعیل سابق الالقاب است تکمیل عربیت و ادبیت در مشهد مقدس نموده و استفاضهء مطالب حکمت از مرحوم فیلسوف عظیم الحاج مولانا محمد هادی السبزواری فرموده پس به عتبات عالیات مشرف گردیده در خدمت مرحوم شیخ محمد حسن نجفی و بعد از آن در محضر شریف شیخ مرتضی انصاری فقه و اصول را بانجام رسانیده از ایشان اجازت یافته«و اذ یرفع ابراهیم القواعد من البیت» بطوف خانه کعبه شتافت پس از اکمال مناسک به مقر اصلی معاودت کرده روی به افاضه علوم و ترویج آداب و رسوم و نشر احکام و دفع خصام آورده مطاعیت تامه و نهایت مقبولیت در نزد خاصه و عام دارد.الحال از سن شریفش قریب شصت سال میگذرد تقریرات در فقه و اصول و نوشتجات متفرقه در معقول و منقول بسیار از آن بزرگوار منتشر و یادگار است و گاهی به واعظ بلیغه و بیانات رشیقه در ماه صیام یا سایر لیالی و ایام زنگ غفلت و غبار قصاوت از قلوب خواص و عوام میزداید در غالب سنین فیص زیارت آستان مقدس مبارک را ادراک مینماید»
(میرزا عبد الرحمن مدرس:تاریخ علماء خراسان،مشهد 1341،ص 131).
«اما از علمای حالیه سبزوار شخصی که امروز مرجع و مدار امور شرعیه و مروج دین مبین و مؤید اهل فلاح و پیشوای ارباب درایت و صلاح است و حضرتش محط افاضل و جامع انواع مکارم و مفاضل میباشد جناب مجتهد- الزمانی حاج میرزا ابراهیم شریعتمدار سلمه اللّه تعالی است که در این کتاب از مآثر و آثار خیریه آن بزرگوار اشارت نمودهایم.جناب مشارالیه دام افضاله ولد مرحوم رضوان جایگاه حاج میرزا اسماعیل و از نوادههای میرزا مهدی شهید مشهدی ثالث و جد اعلای ایشان مرحوم میر سید ولی علوی اعلی اللّه مقامهم بوده (مطهرون نقیات ثیابهم)و هر یک از مرحومین مبروحین در عالم علم و فضل مقامی معلوم و مرتبتی بلند داشتند و وقت خود را به تنسک و تقوی و طلب مرضات باری تعالی جل ذکره گذاشتند تا در گذشته و از آن میانه مرحوم حاج میرزا اسماعیل علاوه بر آنکه فقیهی بارع بود در حکمت الهی و حقایق و معارف و مقامات سلوک همواره خوض و مراقبت مینمود و به زهد و تهجد معروف و به اوصاف حسنه موصوف بود.اما جناب شریعتمدار معظم حاج میرزا ابراهیم در آغاز جوانی و اوان تحصیل به ارض اقدس و مشهد مقدس مشرف شده در حوزه علمای بزرگ از قبیل مرحوم حاج میرزا حسن مجتهد و مرحوم ملا محمد تقی و مرحوم ملا- علی بروجردی داماد مرحوم میرزا ابو القاسم قمی حاضر و از محضر هر یک حظ و بهرهء وافر یافتند پس از آن بدار السلطنه اصفهان شتافتند و فیض حضور الهی را چندی در آن ساحت بسر بردند بعد راه عراق عرب سپردند و در نجف اشرف از خدمت مرحوم شیخ حسن و مرحوم شیخ محمد حسن صاحب جواهر و و مرحوم شیخ مرتضی انصاری نور اللّه مراقد هم مستفیض شده و از برکات انفاس موهبت اساس مرحوم ملا زین العابدین گلپایگانی نیز محتظی گردیده طریق اجتهاد رابسر رسانید و عنان به جانب سبزوار برگردانید اینک زیاده از سی سال است که در آن دیار به افاضت و افادت و تدریس و حل مشاکل و نشر مسائل و دادن فتاوی و اجرای احکام اشتغال دارند و دقیقهیی از دقایق تکالیف و فرایض ذمه خود را از ترویج شرع شریف و احکام دعائم دین حنیف و رعایت طلاب و و توقیر اهل علم و ملاطفت با زوار که غالبا از بلدهء سبزوار عبور مینماید فرو نمیگذارد و ابنیه و اعمال خیریه آن جناب بسیار است»
(اعتماد السلطنه:مطلع الشمس،سنگی،ترجمه سبزوار).
«حاج میرزا ابراهیم علوی سبزواری مجتهد گذشته از مقام علم و علوشان شریعتمداری و جامعیت معقول و منقول سخن وجود و همت او در تمام ایران جاری است شرح احوال او را در ترجمه سبزوار از مطلع الشمس آوردهام»
(اعتماد السلطنه:المآثر و الاثار،سنگی،تهران،1306 هـ،ص 141).
مرحوم آقا بزرگ تهرانی در طبقات اعلام الشیعه شرحی راجع به صاحب ترجمه دارد که به پارسی برگردانده میشود.
«سید میرزا ابراهیم سبزواری،متوفی حدود 1316،فرزند سید- اسماعیل بن عبد الغفور علوی سبزواری،معروف به شریعتمدار،عالم فقیه و مدرس کبیر و زعیم مطاع.در فردوس التواریخ او را بسیار ثنا گفته است و من در سنه 1310[هـ.ق]که بزیارت امام رضا(ع)میرفتم خدمت او را درک کردم و بخصوص علما و طلاب از علم و ثروت او استفاده میبردند.
در سبزوار مدرسهای از برای طلاب بنا کرده و از برای آنان تعیین ارزاق و شهریه نموده بود و خداوند از برای او جمع کرده بود طول عمر و سعهء ثروت را و از نعمت اولاد بیبهره ماند تا اینکه در سنه حدود 1316 بدرود حیات گفت و متجاوز از نود سال عمر کرد.وی از شاگردان صاحب جواهر بود و از او به اخذ اجازه و اجتهاد نائل گردیده نخست در مشهد رضوی بر میرزا حسن و مولی محمد تقی و مولی علی داماد صاحب قوانین شاگردی کرد و بعد به اصفهان رفت و از محضر حاج محمد ابراهیم کلباسی استفاده برد و پس از آن بنجف مشرف و به بحث صاحب جواهر و صاحب انوار الفقاهه و علامه انصاری و مولی زین العابدین گلپایگانی حاضر گردید و جمیع مدت استفاده او در نجف سی- سال بود پس از آن بسبزوار بازگشت.
برادران او میرزا عبد الکریم و میرزا محمد علی و میرزا زین العابدین رئیس الطلاب و میرزا حسن همه از علماء اعلام بودهاند و ذکر هر یک بیاید و پدر ایشان در سبزوار امام جمعه بود و در 1262 فوت نمود».
ملا حبیب اللّه شریف کاشانی نیز در لباب الالباب شرحی در توصیف صاحب ترجمه اورده که چون تکراری است از بازنویسی و ترجمه آن سودی عاید نمیشود.هم در کتاب زندگانی شیخ انصاری در ذکر شاگردان شیخ،ص، 172،ترجمه شریعتمدار سبزواری نقل از اعلام الشیعه آمده است چون مطلبی اضافه بر آنچه نگارنده از اعلام الشیعه بترجمه نقل کردم نداشت درج آن را زاید دانستم.
شریعتمدار از خود در سبزوار و غیر آن آثار خیر بسیاری بر جای گذاشت که هنوز آثار آن باقی است.از آن جمله مدرسه شریعتمدار در سبزوار،و مدرسهیی دیگر در قریه مزینان بامر او ساخته شده و موقوفاتی نیز شریعتمدار از اموال خود برای آن مدرسه و طلاب و مدرس قرار داده ومن آن مدرسه را در مزینان در سنه یکهزار و سیصد و نوزده خورشیدی برابر 1359 هجری قمری دیدهام و نیز به امر شریعتمدار در کاشمر(ترشیز سابق)مدرسهیی تأسیس و املاکی بر آن از مال شریعتمدار سبزواری وقف شده است آن مدرسه را نیز به سال 1365 هـ.ق دیدهام.بقیه در صفحهء 914
http://www.ensani.ir/storage/Files/20120326151931-4019-1803.docx
زندگی ، شخصیت ، آثار ، خدمات ، استادان و شاگردان حضرت آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری ( ره ) 1386 - 1309 هجری قمری . مشهد .